พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติสงขลาเป็นพิพิธภัณฑ์ของรัฐสังกัดกรมศิลปากร วัดถุจัดแสดงหลักในพิพิธภัณฑ์แห่งนี้คือโบราณวัตถุที่ถูกขุดข้นพบในพื้นที่จังหวัดสงขลาและหัวเมืองสำคัญในภาคใต้ตอนล่าง แม้จำนวนวัตถุจัดแสดงของพิพิธภัณฑ์แห่งนี้จะไม่ได้มากเทียบเท่ากับพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติที่กรุงเทพ แต่ความน่าสนใจของพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติสงขลาอยู่ที่แนวคิดในกา่รเปิดพื้นที่ให้ตัวพิพิธภัณฑ์เข้าไปมีปฏิสัมพันธ์กับประชาชนและธุรกิจท้องถิ่นในสงขลาผ่านการจัดกิจกรรมร่วมกัน แทนที่จะเป็นเพียงพื้นที่เก็บรักษาและจัดแสดงวัตถุโบราณที่ลอยออกจากชีวิตและความเป็นมาเป็นไปของเมือง
จากศูนย์กลางอำนาจสู่แหล่งเรียนรู้ประจำเมือง
ธีรนาฎ มีนุ่น หรือคุณเมย์ ภัณฑารักษ์ชำนาญการ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สงขลา เล่าให้ฟังว่าอาคารพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติสงขลาเป็นอาคารเก่ามีอายุมากกว่า 100 ปีและได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน พระยาสุนทรานุรักษ์ (เนตร ณ สงขลา) เริ่มก่อสร้างอาคารที่ต่อมากลายเป็นอาคารพิพิธภัณฑ์ในปี 2421 ซึ่งอยู่ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ห้า
เมื่อมีการปฏิรูปการปกครองในสมัยรัชกาลที่ห้า อาคารพิพิธภัณฑ์ถูกใช้เป็นที่พำนักและที่ว่าราชการของพระวิจิตรวรศาสตร์ ข้าหลวงพิเศษตรวจราชการเมืองสงขลา จากนั้นอาคารแห่งนี้ก็ถูกใช้งานเรื่อยมาในฐานะศูนย์กลางอำนาจในพื้นที่ ทั้งในฐานะ ศาลาว่าการมณฑลนครศรีธรรมราช และศาลากลางจังหวัดสงขลา
คุณเมย์เล่าว่าเมื่อมีการย้ายศาลากลางจังหวัดสงขลาไปยังสถานที่ใหม่ อาคารพิพิธภัณฑ์ก็ถูกทิ้งร้างไปหลายปีกระทั่งถึงปี 2516 กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนอาคารแห่งนี้เป็นโบราณสถาน จากนั้นจึงได้เริ่มกระบวนการบูรณะฟื้นฟูตัวอาคารพร้อมกันนั้นก็ได้เตรียมความพร้อมที่จะใช้อาคารแห่งนี้เป็นพิพิธภัณฑ์ด้วยการสำรวบและรวบรวมวัตถุจัดแสดงต่างๆก่อนที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติสงขลาจะเปิดตัวอย่างเป็นทางการในปี 2525 โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเมื่อครั้งดำรงพระอิศริยายศเป็นมกุฎราชกุมารในรัชกาลที่เก้าเสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์มาประกอบพิธีเปิด
กระต่ายขูดมะพร้าว หีบสมบัติใต้น้ำถึงหมวกทหารญี่ปุ่น ชวนดูคอลเลคชันสำคัญในพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติสงขลา
เมื่อผู้ชมเดินมาถึงประตูทางเข้าหลักของพิพิธภัณฑ์ก็จะมองเห็นตัวอาคารจัดแสดงหลักตั้งตระหง่านอยู่ด้านหลังสวนหย่อมซึ่งตัดแต่งอย่างสวยงามอยู่ตรงกลาง ขณะที่บริเวณด้านข้างของสวนทั้งสองฝั่งก็จะมีอาคารโปร่งชั้นเดียวลักษณะคล้ายศาลาตั้งขนาบอยู่ ศาลาด้านซ้ายมือของสวนจัดแสดงนิทรรศการวิถีชีวิตชาวสงขลาและชาวภาคใต้ที่ผูกพันอยู่กับการปลูกและใช้ประโยชน์ตาลโตนด การทำนา และการประมง (โหนด นา เล) โดยของวัตถุจัดแสดงในส่วนนี้จะมีทั้งตัวอย่างเรือขนาดเล็กที่ชาวประมงท้องถิ่นใช้หาปลา กระต่ายขูดมะพร้าวที่ทำเป็นรูปสัตว์ และครกสำหรับตำข้าว เป็นต้น