ตลาดพะเยาอาเขต - แอลหนังสือเช่า เบื้องหลังพื้นที่ศิลปะแห่งเมืองพะเยา

นับเป็นครั้งที่สองแล้วที่พิพิธภัณฑ์สามัญชนได้รับโอกาสจากอาจารย์ Pawin Ramingwong อาจารย์ประจำคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา ให้ไปร่วมจัดนิทรรศการที่ 𝗔𝗥𝗧𝗖𝗔𝗗𝗘 โดยครั้งแรกได้แก่นิทรรศการ Resistance Tshirt ช่วงเดือนตุลาคมถึงพฤศจิกายน 2564 และครั้งล่าสุดนิทรรศการ Memes of Dissent ซึ่งกำลังเกิดขึ้นอยู่ในขณะนี้และจะจัดไปจนถึงวันที่ 1 ตุลาคม 2566

ทางพิพิธภัณฑ์เห็นว่าแนวคิดการเปิดตลาดสดให้เป็นพื้นที่จัดแสดงงานศิลปะเป็นแนวคิดที่น่าสนใจจึงอยากนำเรื่องราวเกี่ยวกับตลาดพะเยาอาเขตมาบอกเล่าโดยมีไฮไลท์อยู่ที่ร้านการ์ตูน "แอล หนังสือเช่า" ซึ่งถูกเปลี่ยนเป็นห้องสมุดหนังสือการตูนไว้รอต้อนรับผู้อ่านที่เป็นแฟนคลับการ์ตูนมังงะแม้ในวันที่ร้านหนังสือการ์ตูนเช่าทยอยปิดตัวไปตามความเปลี่ยนแปลงของวัฒนธรรมการเสพย์สื่อบันเทิงเปลี่ยนไป

ตลาดพะเยาอาเขตซึ่งเป็นที่ตั้งของ ARTCADE ตั้งอยู่ในเทศบาลเมืองพะเยาบนถนนพหลโยธินไม่ไกลจากธนาคารกรุงเทพสาขาพะเยา ตัวตลาดเป็นอาคารแบบเปิดโล่งทั้งสองชั้น แต่เนื่องจากตลาดถูกรายล้อมด้วยอาคารพาณิชย์เลยทำให้ดูเป็นเหมือนพื้นที่ปิดทึบ

ชั้นล่างของตลาดยังคงมีร้านขายเสื้อผ้า เครื่องใช้ไฟฟ้า ร้านขายน้ำ และร้านรับซ่อมเสื้อผ้าให้บริการอยู่ ขณะที่ชั้นสองของอาคารมีเพียงสำนักงานของตลาดและร้านแอลหนังสือเช่าที่ยังคงเปิดอยู่ พื้นที่ส่วนหนึ่งบนชั้นสองของตลาดได้ถูกดัดแปลงให้เป็นพื้นที่โล่งเพื่อใช้จัดแสดงงานศิลปะหรือนิทรรศการตามโอกาส

คุณน้อง ผู้ดูแลตลาดพะเยาอาเขตและผู้ดูแลร้านการ์ตูนแอลหนังสือเช่าเล่าว่า ตลาดพะเยาอาเขตเปิดบริการมาได้ 30 กว่าปีแล้ว ช่วงแรกของที่ขายก็จะมีทั้งของสดและของแห้ง

คุณน้องเล่าว่าตลาดพะเยาอาเขตถือเป็นย่านการค้าที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดพะเยาโดยเฉพาะในยุคที่การค้าขายยังไม่สะดวกสะบายเหมือนในพ.ศ.นี้ คนในอำเภอรอบนอกเมื่อเข้ามาติดต่อราชการในจังหวัดก็มักจะแวะมาซื้อของที่ตลาดพะเยาอาเขตกลับไปด้วย แต่ปัจจุบันการค้าขายในหลายๆพื้นที่ก็เป็นไปอย่างสะดวกสบาย แต่ละพื้นที่มีตลาดของตัวเองรวมถึงการซื้อขายสินค้าออนไลน์ก็ขยายตัว ทำให้ตลาดพะเยาอาเขตค่อยๆซบเซาลง

สำหรับร้านการ์ตูนแอลหนังสือเช่าที่พี่น้องเป็นคนดูแล เปิดทำการมาได้ประมาณ 10 กว่าปีแล้ว โดยมีบริษัทผู้ดูแลตลาดเป็นเจ้าของร้าน ตัวของพี่น้องนอกจากจะดูแลตลาดแล้วก็ต้องดูแลร้านการ์ตูนด้วย ในช่วงที่แอลหนังสือเช่าเปิดบริการน่าจะเป็นช่วงที่กิจการร้านหนังสือเช่าเริ่มซบเซาแต่ในช่วงแรกก็ยังพอมีลูกค้าแวะเวียนมาเช่าการ์ตูนอยู่จนร้านพอมีรายได้เข้ามาบ้าง

พอมาระยะหลังที่กิจการหนังสือเช่าทยอยปิดตัว ทางร้านก็ปรับตัวเป็นไม่ให้เช่าการ์ตูนออกนอกพื้นที่แต่ให้จ่ายเงินสิบบาทเพื่อนั่งอ่านในร้านโดยสามารถนั่งอ่านได้ทั้งวัน ซึ่งก็ยังมีคนในตลาดแวะมาใช้บริการอยู่บ้างรวมถึงคนที่นิยมการ์ตูนเล่มในยุคก่อนๆซึ่งในร้านมีให้บริการอยู่หลายเรื่อง เช่น ฤทธิ์หมัดดาวเหนือ โคนัน โดราเอมอน รวมถึงการ์ตูนกำลังภายในจีนที่ครั้งหนึ่งเป็นที่นิยม

พอถึงช่วงปี 2563 ที่มีการแพร่ระบาดของโควิด 19 พี่น้องก็จำเป็นต้องงดให้บริการอ่านหนังสือในร้านและเนื่องจากตัวตลาดพะเยาอาเขตเองก็ซบเซาไปจนถึงตอนนี้ร้านแอลหนังสือเช่าจึงยังไม่ได้กลับมาเปิดให้บริการนั่งอ่านการ์ตูนดังเช่นอดีต ขณะเดียวกันการเช่าหนังสือการ์ตูนก็ไม่ใช่การเข้าถึงสื่อบันเทิงที่ได้รับความนิยมดังเช่นอดีตแล้ว

แม้ในขณะที่พูดคุยกัน ตัวพี่น้องรวมถึงทางบริษัทที่เป็นเจ้าของร้านหนังสือจะยังไม่ได้มีแผนดำเนินการใดๆเกี่ยวกับร้าน แต่พี่น้องก็ระบุว่ายังไม่มีแผนที่จะปิดร้านเพราะเสียดายหนังสือ และหวังว่าวันหนึ่งจะมีคนกลับเข้ามาอ่านและทำให้หนังสือในร้านได้มีโอกาสหายใจผ่านการถูกหยิบจับไปอ่าน ซึ่งที่ผ่านมาคนที่เคยใช้บริการก็ยังทักทายมาถามสารทุกข์สุขดิบกับพี่น้องอยู่บ้างหรือบางคนก็แวะมาหาที่ร้านเพื่อพูดคุย พี่น้องระบุว่าเธอยังคงจำวันที่ร้านแอลหนังสือเช่ามีชีวิตชีวาและเป็นแหล่งรวมตัวของคนที่นิยมชมชอบการณ์ตูนมังงะสุดคลาสสิคหลายๆเล่มได้ดี และหากในอนาคตจะมีการจัดนิทรรศการย้อนยุคโดยใช้ตัวร้านหรือการ์ตูนในร้านเป็นส่วนหนึ่งของงานก็คงเป็นเรื่องที่น่าสนใจ

สำหรับการเปิดพื้นที่ชั้นสองของตลาดพะเยาอาเขตเป็นพื้นที่แสดงงานศิลปะ ARTCADE พี่น้องระบุว่าเป็นเรื่องที่น่ายินดีเพราะทำให้ตลาดแห่งนี้มีชีวิตขึ้นมาบ้าง เนื่องจากในขณะที่พูดคุยกันทางตลาดไม่ได้ให้ร้านค้าเช่าพื้นที่ชั้นสองแล้ว เมื่อมีการนำพื้นที่ไปจัดสรรเป็นส่วนแสดงงานศิลปะหรือจัดนิทรรศการก็ทำให้มีผู้คนโดยเฉพาะนักศึกษาเข้ามาเยี่ยมที่ตลาดมากขึ้น ทำให้มีชีวิตชีวามากขึ้น

เรื่องและภาพโดย อานนท์ ชวาลาวัณย์